O sakramentach

Wprowadzenie teologiczne

Chrzest jako pierwszy sakrament nowego Przymierza jest fundamentem całego życia chrześcijańskiego, bramą wprowadzającą do życia w Duchu i otwierającą dostęp do następnych sakramentów (por. KKK nr 1213). Udzielany przez zanurzenie lub polanie wodą dzięki działaniu Ducha Świętego jest obmyciem, które oczyszcza, uświęca i usprawiedliwia (por. 1 Kor 6,11; 12,13); oznacza i urzeczywistnia śmierć dla grzechu i wejście w życie Trójcy Świętej przez upodobnienie do misterium paschalnego Chrystusa (por. KKK nr 1239). Chrzest jest konieczny do zbawienia, tak jak Kościół, do którego chrzest wprowadza (KKK nr 1277).

Najważniejszymi skutkami chrztu są: odpuszczenie grzechów i nowe narodzenie w Duchu Świętym (por. Dz 2,38; J 3,5; KKK nr 1262).

Chrzest czyni człowieka także nowym stworzeniem, (2 Kor 5,17), przybranym dzieckiem Bożym (por. Ga 4,5-7), uczestnikiem Bożej natury (2 P 1,4), świątynią Ducha Świętego (por. 1 Kor 6,19); członkiem Ciała Chrystusa (por. Ef 4,25; 1 Kor 12,13).

Przez charakter sakramentalny chrztu, który konsekruje i uzdalnia do uczestnictwa w liturgii Kościoła, ochrzczeni mają udział w kapłaństwie wspólnym wiernych, partycypując w prorockiej, kapłańskiej i królewskiej misji Chrystusa (por. KKK nr 1268; 1272-1273).

Chrzest jest także podstawą wspólnoty między wszystkimi chrześcijanami, sakramentalnym węzłem jedności łączącym wszystkich ochrzczonych (por. KKK nr 1271).

Każdy ochrzczony na mocy przynależności do Kościoła ma także prawa i obowiązki w Kościele. Prawo przyjmowania innych sakramentów, karmienia się słowem Bożym i korzystania z pomocy duchowych Kościoła (por. KKK nr 1269). Obowiązki wynikające z przyjętego chrztu wyrażają się w wyznawaniu wiary przed ludźmi oraz uczestnictwie w apostolskiej i misyjnej działalności Kościoła (por. KKK nr 1270; por. KDK 17; DM 7; 23).

Urodzeni i ochrzczeni we wspólnotach odłączonych od Kościoła katolickiego „przez chrzest należą do Ciała Chrystusa”, przysługuje im „imię chrześcijańskie” i należy uważać ich „za braci w Panu” (DE 3; por. KKK 818). Chociaż „nie wyznają całej wiary lub nie zachowują jedności (…) Kościół wie, że jest z nimi związany z licznych powodów” (KK 15). Dzięki sakramentowi chrztu należą oni do Kościoła (DE 3; por. KKK 838; 1271), gdyż „chrzest stanowi sakramentalny węzeł jedności, trwający między wszystkimi przezeń odrodzonymi” (DE 22), albowiem „jeden jest Pan, jedna wiara, jeden chrzest” (Ef 4,5)[1].

Kodeks Prawa Kanonicznego o Chrzcie świętym (kan. 849-878) [wybrane fragmenty]

Sprawowanie Chrztu

Kan. 851 

Sprawowanie chrztu powinno być odpowiednio przygotowane, dlatego:

§1.Dorosły zamierzający przyjąć chrzest winien być dopuszczony do katechumenatu i wedle możności przez różne stopnie doprowadzony do wtajemniczenia sakramentalnego, zgodnie z obrzędem wtajemniczenia przystosowanym przez Konferencję Episkopatu oraz ze szczegółowymi przepisami przez nią wydanymi;
§2.Rodzice dziecka chrzczonego, jak również chrzestni, powinni być należycie pouczeni o znaczeniu tego sakramentu i o związanych z nim obowiązkach. Proboszcz winien osobiście lub przez innych zatroszczyć się, ażeby rodziców właściwie przygotować pasterskimi pouczeniami a także wspólną modlitwą, zbierając razem po kilka rodzin oraz, gdy to możliwe, składając im wizytę.

Kan. 854
Chrztu udziela się bądź przez zanurzenie, bądź przez polanie, z zachowaniem przepisów wydanych przez Konferencję Episkopatu.

Kan. 855
Rodzice, chrzestni i proboszcz powinni troszczyć się, by nie nadawać imienia obcego duchowi chrześcijańskiemu.

Kan. 857
§1.Poza wypadkiem konieczności, właściwym miejscem chrztu jest kościół lub kaplica.
§2.Należy uważać za regułę, że dorosły ma przyjmować chrzest we własnym kościele parafialnym, dziecko zaś w kościele parafialnym jego rodziców, chyba że co innego doradza słuszna przyczyna.

Szafarz Chrztu

Kan. 861
§1.Zwyczajnym szafarzem chrztu jest biskup, prezbiter i diakon, z zachowaniem przepisu kan. 530, n. 1.
§2.Gdy szafarz zwyczajny jest nieobecny lub ma przeszkodę, chrztu godziwie udziela katecheta albo inna osoba wyznaczona do tej funkcji przez ordynariusza miejsca, a w wypadku konieczności każdy człowiek, mający właściwą intencję. Duszpasterze, zwłaszcza zaś proboszcz, powinni zatroszczyć się o to, aby wierni zostali pouczeni o prawidłowym udzielaniu chrztu.

Przyjmujący Chrzest

Kan. 864 
Zdatnym do przyjęcia chrztu jest każdy człowiek jeszcze nie ochrzczony.

Kan. 865
§1.Aby dorosły mógł być ochrzczony, powinien wyrazić wolę przyjęcia chrztu, być odpowiednio pouczony o prawdach wiary i obowiązkach chrześcijańskich oraz przejść praktykę życia chrześcijańskiego w katechumenacie. Ma być również pouczony o konieczności żalu za grzechy.
§2.Dorosły, znajdujący się w niebezpieczeństwie śmierci, może być ochrzczony, jeśli mając jakąś znajomość głównych prawd wiary, ujawni w jakikolwiek sposób intencję przyjęcia chrztu i przyrzeknie, że będzie zachowywał nakazy chrześcijańskiej religii.

Kan. 867
§1.Rodzice mają obowiązek troszczyć się, ażeby ich dzieci zostały ochrzczone w pierwszych tygodniach; możliwie najszybciej po urodzeniu, a nawet jeszcze przed nim powinni się udać do proboszcza, by prosić o sakrament dla dziecka i odpowiednio do niego się przygotować.
§2.Jeśli dziecko znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci, powinno być natychmiast ochrzczone.

Kan. 868
§1.Do godziwego ochrzczenia dziecka wymaga się:

• 1° aby zgodzili się rodzice lub przynajmniej jedno z nich, lub ci, którzy prawnie ich zastępują;
• 2° aby istniała uzasadniona nadzieja, że dziecko będzie wychowane po katolicku; jeśli jej zupełnie nie ma, chrzest należy odłożyć zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, powiadamiając rodziców o przyczynie.

§2.Dziecko rodziców katolickich, a nawet i niekatolickich, znajdujące się w niebezpieczeństwie śmierci, jest godziwie chrzczone, nawet wbrew woli rodziców.

Kan. 871 
Płody poronione, jeśli żyją, należy, jeśli to możliwe, chrzcić.

Chrzestni

Kan. 872 
Przyjmujący chrzest powinien mieć, jeśli to możliwe, chrzestnego. Ma on dorosłemu towarzyszyć w chrześcijańskim wtajemniczeniu, a dziecko wraz z rodzicami przedstawiać do chrztu oraz pomagać, żeby ochrzczony prowadził życie chrześcijańskie odpowiadające przyjętemu sakramentowi i wypełniał wiernie złączone z nim obowiązki.

Kan. 873 
Należy wybrać jednego tylko chrzestnego lub chrzestną, albo dwoje chrzestnych.

Kan. 874
§1.Do przyjęcia zadania chrzestnego może być dopuszczony ten, kto:

• 1° jest wyznaczony przez przyjmującego chrzest albo przez jego rodziców, albo przez tego, kto ich zastępuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu, i posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;
• 2° ukończył szesnaście lat, chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek albo proboszcz lub szafarz jest zdania, że słuszna przyczyna zaleca dopuszczenie wyjątku;
• 3° jest katolikiem, bierzmowanym i przyjął już sakrament Najświętszej Eucharystii oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i odpowiadające funkcji, jaką ma pełnić;
• 4° jest wolny od jakiejkolwiek kary kanonicznej, zgodnie z prawem wymierzonej lub deklarowanej;
• 5° nie jest ojcem lub matką przyjmującego chrzest.

§2.Ochrzczony, należący do niekatolickiej wspólnoty kościelnej, może być dopuszczony tylko razem z chrzestnym katolikiem i to jedynie jako świadek chrztu.

Chrzestnymi nie mogą być osoby zamieszkujące z sobą bez ślubu sakramentalnego, a także te będące jedynie w związku cywilnym.

Stwierdzenie i zapisanie przyjętego chrztu

Kan. 875 
Udzielający chrztu powinien zatroszczyć się, jeśli nie ma chrzestnego, ażeby był przynajmniej jeden świadek, który by mógł stwierdzić udzielenie chrztu.

Kan. 876 
Do udowodnienia chrztu, jeśli to nie przynosi nikomu szkody, wystarczy oświadczenie jednego wiarygodnego świadka albo przysięga samego ochrzczonego, gdy przyjmował chrzest jako dorosły.

Kan. 878 
Jeśli chrzest nie był udzielony przez proboszcza ani też w jego obecności, wtedy szafarz chrztu, kimkolwiek jest, ma obowiązek powiadomić proboszcza parafii, na terenie której udzielono chrztu, aby mógł zapisać chrzest, zgodnie z kan. 877, § 1.

Wprowadzenie teologiczne

Bierzmowanie jest tradycyjnie drugim sakramentem wtajemniczenia chrześcijańskiego, w którym ochrzczeni otrzymują pełnię Ducha Świętego, tak jak Apostołowie otrzymali Go w dzień Pięćdziesiątnicy. Bierzmowanie jest więc dopełnieniem łaski chrztu, daje jej wzrost i pogłębienie, ściślej jednoczy z Chrystusem dzięki Jego Duchowi, głębiej zakorzenia w synostwie Bożym, pomnaża dary Ducha Świętego otrzymane we chrzcie, udoskonala więź z Kościołem, udziela specjalnej mocy Ducha Świętego do mężnego wyznawania imienia Chrystusa oraz do szerzenia i obrony wiary słowem i czynem (por. KKK nr 1303). Bierzmowanie razem ze chrztem tworzy podwójny sakrament (por. KKK nr 1290). Chrzest prowadzi do bierzmowania i domaga się jego, bierzmowanie z kolei wymaga uprzedniego chrztu i rozwija zapoczątkowane przez niego nowe życie. O związku bierzmowania z chrztem świadczy także wyznanie wiary chrzcielnej składane przez kandydatów oraz to, że świadkami bierzmowania są zwykle rodzice chrzestni bierzmowanych (por. KPK kan. 893 §1, §2).

Sakrament bierzmowania wyciska także na duszy niezatarte znamię czyli charakter, który jest znakiem naznaczenia chrześcijanina przez Chrystusa pieczęcią Ducha Świętego, dając mu moc do dawania o Nim świadectwa (por. KKK nr 1304).

Charakter sakramentalny bierzmowania udoskonala również kapłaństwo wspólne wiernych, którego uczestnikami stali się już przez chrzest. Posługa biskupa, który jest gwarantem i sługą jedności swego Kościoła oraz jego powszechności i apostolskości (por. KKK nr 1292), przy udzielaniu bierzmowania wyraża związek tego sakramentu z pierwszym zstąpieniem Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy, kiedy to Apostołowie zostali napełnieni Duchem Świętym, aby przekazywali Go wiernym przez modlitwę i włożenie rąk.

Kodeks Prawa Kanonicznego o bierzmowaniu [wybrane fragmenty]

Kan. 879

Sakrament bierzmowania; który wyciska charakter i przez który ochrzczeni, postępując na drodze chrześcijańskiego wtajemniczenia, są ubogacani darem Ducha Świętego i doskonałej łączą się z Kościołem, umacnia ich i ściślej zobowiązuje, by słowem i czynem byli świadkami Chrystusa oraz szerzyli wiarę i jej bronili:

Sprawowanie bierzmowania

Kan. 880

§1.Sakrament bierzmowania jest udzielany przez namaszczenie krzyżmem na czole, którego dokonuje się przez nałożenie ręki i wypowiedzenie słów przepisanych w zatwierdzonych księgach liturgicznych.

Szafarz bierzmowania

 Kan. 882 

Zwyczajnym szafarzem sakramentu bierzmowania jest biskup. Ważnie udziela tego sakramentu również prezbiter posiadający taką władzę na podstawie powszechnego prawa lub szczególnego udzielenia ze strony kompetentnej władzy.

Przyjmujący bierzmowanie

Kan. 889
§1. Zdatnym do przyjęcia bierzmowania jest każdy i tylko ten, kto został ochrzczony, a nie był jeszcze bierzmowany.
§2. Poza niebezpieczeństwem śmierci, mający używanie rozumu wtedy godziwie przyjmuje bierzmowanie, gdy jest odpowiednio pouczony, właściwie dysponowany i może odnowić przyrzeczenia chrzcielne.

Kan. 890
Wierni są obowiązani przyjąć ten sakrament w odpowiednim czasie. Rodzice, duszpasterze, zwłaszcza proboszczowie mają troszczyć się, żeby wierni zostali właściwie przygotowani do jego przyjęcia i w odpowiednim czasie do niego przystąpili.

Świadkowie

 Kan. 893
§1. Ten może spełniać zadanie świadka, kto wypełnia warunki określone w kan. 874.
§2. Wypada, aby świadkiem był ktoś z chrzestnych bierzmowanego.

Wprowadzenie teologiczne

Kościół żyje dzięki Eucharystii. Ta prawda wyraża nie tylko codzienne doświadczenie wiary, ale zawiera w sobie istotę tajemnicy Kościoła. Sobór Watykański II określił, że Ofiara eucharystyczna jest „źródłem i zarazem szczytem całego życia chrześcijańskiego”. „W Najświętszej Eucharystii zawiera się bowiem całe dobro duchowe Kościoła, to znaczy sam Chrystus, nasza Pascha i Chleb żywy, który przez swoje ożywione przez Ducha Świętego i ożywiające Ciało daje życie ludziom”. Dlatego też Kościół nieustannie zwraca swe spojrzenie ku swojemu Panu, obecnemu w Sakramencie Ołtarza, w którym objawia On w pełni ogrom swej miłości.

Kościół rodzi się z tajemnicy paschalnej. Właśnie dlatego Eucharystia, która w najwyższym stopniu jest sakramentem tajemnicy paschalnej, stanowi centrum życia eklezjalnego. Dostrzegamy to już w pierwszych relacjach o życiu Kościoła, jakie znajdujemy w Dziejach Apostolskich: „Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach” (2, 42). „Łamanie chleba” oznacza właśnie Eucharystię.

Eucharystia dopełnia zapoczątkowane dzieło Nowego Przymierza człowieka z Bogiem i włączenia go we wspólnotę Kościoła. Eucharystia jest uwieńczeniem procesu wtajemniczenia chrześcijańskiego w porządku sakramentalnym. Ci, którzy przez chrzest zostali wyniesieni do godności królewskiego kapłaństwa, a przez bierzmowanie zostali głębiej upodobnieni do Chrystusa, za pośrednictwem Eucharystii uczestniczą razem z całą wspólnotą w ofierze Pana (KKK 1322).

Kodeks Prawa Kanonicznego o Eucharystii [wybrane fragmenty].

Najświętsza Eucharystia

 Kan. 897 

Najbardziej czcigodnym sakramentem jest Najświętsza Eucharystia, w której sam Chrystus Pan jest obecny, ofiaruje się oraz jest spożywany i dzięki której Kościół ustawicznie żyje i wzrasta. Ofiara eucharystyczna, pamiątka śmierci i zmartwychwstania Pana, w której uwiecznia się Ofiara Krzyża, jest szczytem i źródłem całego kultu oraz życia chrześcijańskiego; oznacza ona i sprawia jedność Ludu Bożego, przez nią buduje się Ciało Chrystusa. Pozostałe bowiem sakramenty i wszystkie kościelne dzieła apostolatu mają związek z Najświętszą Eucharystią i ku niej są ukierunkowane.

Kan. 898 

Wierni powinni z największym szacunkiem odnosić się do Najświętszej Eucharystii, biorąc czynny udział w sprawowaniu najczcigodniejszej Ofiary, z największą pobożnością i często przyjmując ten sakrament i adorując Go z najwyższą czcią. Duszpasterze wyjaśniając naukę o tym sakramencie powinni starannie pouczać wiernych o tym obowiązku.

Sprawowanie Eucharystii

Kan. 899

§1. Sprawowanie Eucharystii jest czynnością samego Chrystusa i Kościoła, w której Chrystus Pan, przez posługę kapłana, siebie samego, obecnego substancjalnie pod postaciami chleba i wina, składa w ofierze Bogu Ojcu, a wiernym – złączonym z Nim w Jego ofierze – daje się jako duchowy pokarm.
§2. W zgromadzeniu eucharystycznym Lud Boży gromadzi się w jedno, pod przewodnictwem biskupa lub pozostającego pod jego władzą prezbitera, działających w osobie Chrystusa, oraz wszyscy obecni wierni, czy to duchowni, czy świeccy łączą się w uczestnictwie, każdy we własny sposób, odpowiednio do święceń i zadań liturgicznych.

Wprowadzenie teologiczne

Określenia ukazujące istotne treści teologiczne sakramentu pokuty i pojednania:

sakrament nawrócenia, bo spełnia się w nim Chrystusowe wezwanie do nawrócenia (Mk 1, 15) oraz dokonuje się powrót człowieka do Ojca, od którego grzech oddala (Łk 15, 18);

sakrament pokuty, bo uświęca on osobisty i eklezjalny wysiłek nawrócenia, żalu i zadośćuczynienia chrześcijanina;

sakrament spowiedzi (wyznania grzechów, confessio), bo jednym z istotnych elementów tego sakramentu jest wyznanie grzechów przed kapłanem; w konsekwencji łączy się z tym również wyznanie wdzięczności Bogu i uwielbienie Jego świętości i miłosierdzia względem grzesznika;

sakrament przebaczenia i pokoju, określenie to jest zgodne z brzmieniem formuły rozgrzeszenia, w której Bóg przez sakramentalne rozgrzeszenie kapłana przebacza grzechy, a tym samym wprowadza pokój między Bogiem i braćmi;

sakrament pojednania, z Bogiem, z Kościołem, z samym sobą i z całym stworzeniem.
Teologiczny ich wymiar ukazuje sakrament pokuty nie jako jednorazowy czyn, wyrwany ze stałego procesu nawrócenia, ale jako integralną część stałej i codziennej postawy pokutnej chrześcijanina. Chociaż Kościół jest „święty, to zarazem ciągle potrzebuje oczyszczenia, dlatego podejmuje ustawicznie pokutę i stara się o swoje odnowienie”, gdyż wszyscy w wielu rzeczach upadamy.

Wezwanie Chrystusa do stałego i wewnętrznego nawracania się (metanoia), czyli do codziennej poprawy (pokuty), należy do istoty ewangelicznego przekazu. Jest zdecydowanym nakazem (przykazaniem) Chrystusa, o czym wyraźnie mówi m. in. tekst Mk 1, 15: „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Chrystusowe wezwanie do codziennego nawracania się (stałej poprawy) obowiązuje wszystkich, cały Kościół. Jest to wezwanie przede wszystkim do wewnętrznej przemiany serca. Bez tej przemiany zewnętrzne czyny pokutne będą „bezowocne i kłamliwe”. Z drugiej strony dopiero wewnętrzna pokuta skłania do wielorakiego uzewnętrznienia poprzez czyny pokutne.

Nie należy jednak zapominać, iż nawrócenie jest najpierw dziełem Boga. To On umacnia nas i uzdalnia do ciągłego zaczynania od nowa. Po zmartwychwstaniu Chrystusa Duch Święty jest sprawcą nawrócenia – pokuty. Duch Święty jest też tym, który stale „przekonuje świat o grzechu” (J 16, 8-9). Trudny proces wyzwalania się człowieka z niewoli grzechu dokonuje się zawsze pod działaniem Ducha Świętego. To Jego obecność oczyszcza i przemienia ludzkie wnętrze.

Trzy biblijne formy pokutne, zalecane przez Ojców Kościoła: post, modlitwa i jałmużna. Są to formy pokuty ukierunkowane na siebie samego, na Boga i na bliźniego. Obok chrztu i męczeństwa, uważano je za ważne sposoby „na odpuszczenie grzechów”. Do tej kategorii praktyk pokutnych dochodzą czyny i wysiłki podejmowane celem pojednania się ze swoim bliźnim, następnie łzy żalu, troska o uświęcenie drugich, wstawiennictwo świętych i codzienna praktyka miłości bliźniego, bo „miłość zakrywa wiele grzechów” (1 P 4, 8).

Nawrócenie (pokuta – poprawa) dokonuje się w życiu codziennym przez wiele jeszcze innych czynów: troskę o biednych, troskę o sprawiedliwość i praworządność, uznanie własnych błędów, braterskie upomnienie, rachunek sumienia, kierownictwo duchowe, przyjęcie cierpienia oraz cierpliwe znoszenie prześladowań. Najpewniejszą drogą pokuty jest wzięcie każdego dnia swojego krzyża i pójście za Jezusem (Łk 9, 23).

Ducha pokuty i pojednania ożywiają oraz gładzą grzechy takie formy, jak: czynności liturgiczne i formy pobożności osobistej, zwłaszcza czytanie Pisma św., odmawianie Modlitwy Pańskiej, sprawowanie Liturgii Godzin.

Szczególne znaczenie w praktyce pokutnej Kościoła mają czasy i dni pokutne w ciągu roku liturgicznego: okres Wielkiego Postu, a także piątki całego roku, gdyż one przypominają nam mękę i śmierć Chrystusa. Te okresy i dni nadają się do praktykowania takich form, jak rekolekcje i dni skupienia, nabożeństwa i pielgrzymki pokutne oraz pełnienie dzieł charytatywnych i misyjnych poprzez rezygnację z dóbr doczesnych w formie postu lub jałmużny.

Wszystkie wymienione wyżej formy pokutne mają być wyrazem długiej drogi nawrócenia i pokuty, jaką opisał Chrystus w przypowieści o synu marnotrawnym, której centralną postacią jest miłosierny ojciec, który z radością przyjmuje na łono rodziny i podejmuje ucztą (obraz Kościoła i uczty Eucharystycznej).

Istotne elementy sakramentu pokuty i pojednania

Ci, którzy przystępują do sakramentu pokuty, otrzymują od miłosierdzia Bożego przebaczenie zniewagi wyrządzonej Bogu i równocześnie dostępują pojednania z Kościołem, któremu grzesząc zadali ranę, a który przyczynia się do ich nawrócenia miłością, przykładem i modlitwą. Tym, który przebacza grzechy jest tylko Bóg. Również Chrystus, jako Syn Boży, „ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów” (Mk 2, 10). Tę moc przekazał upoważnionym do tego ludziom (Apostołom i ich następcom – biskupom oraz kapłanom) w swoim Kościele. Jak Chrystus, również oni nie tylko odpuszczają grzechy, ale włączają do wspólnoty Kościoła lub z niej wyłączają (władza kluczy).

Chrystus ustanowił ten sakrament najpierw dla tych, którzy po chrzcie św. popełnili grzech ciężki, a tym samym utracili łaskę chrztu i zranili wspólnotę Kościoła.

Główne elementy strukturalne sakramentu pokuty i pojednania:

czynności ludzkie, jakich podejmuje się grzesznik nawracający się pod wpływem Ducha Świętego, to jest: żal, wyznanie grzechów i zadośćuczynienie;

czynności Boże, spełniane poprzez posługę Kościoła, aby penitent mógł otrzymać „przebaczenie i pokój, to jest odpuszczenie grzechów”.

Formuła rozgrzeszenia syntetycznie streszcza istotne elementy teologiczne omawianego sakramentu: Bóg, Ojciec miłosierdzia, jest źródłem wszelkiego przebaczenia i pojednania, którego dokonał Chrystus przez swoje paschalne misterium, i nadal sprawuje sakramentalnie mocą Ducha Świętego, który został nam dany, poprzez posługę Kościoła, „na odpuszczenie grzechów”.

Trzy akty penitenta:

żal – skrucha, który gładzi grzechy powszednie, a także śmiertelne, o ile połączony jest z postanowieniem odbycia, w możliwie jak najszybszym czasie, sakramentalnej spowiedzi. Żal niedoskonały, attritio, uczyniony z bojaźni przed karą potępienia, wystarcza do sakramentalnej spowiedzi, ale sam nie gładzi grzechu ciężkiego;

wyznanie grzechów, które już z punktu widzenia ludzkiego wyzwala i ułatwia pojednanie z bliźnimi. Penitent musi wyznać wszystkie grzechy śmiertelne, jakie pamięta po dokładnym rachunku sumienia. Katolik ma obowiązek spowiadania się przynajmniej raz w roku. Również dzieci przed I Komunią św. muszą przystąpić do sakramentu pokuty. Nie ma obowiązku wyznawania grzechów powszednich, ale Kościół bardzo zaleca taką praktykę. Pomaga to lepszemu uformowaniu sumienia i przezwyciężaniu złych skłonności. To sam Chrystus leczy i umacnia penitenta w jego duchowym rozwoju;

zadośćuczynienie – sama sprawiedliwość domaga się naprawienia krzywd. Ten akt penitenta nazywa się też pokutą, którą wyznacza spowiednik. Powinna ona uwzględniać osobistą sytuację penitenta i mieć charakter leczący oraz zadość czyniący. Wymienia się takie rodzaje wyznaczanej pokuty: modlitwę, jakiś konkretny dar, uczynki miłosierdzia, usługa oddana bliźniemu, rezygnacja z czegoś i cierpliwe dźwiganie swojego krzyża.

Na mocy sakramentu święceń tylko biskupi i kapłani mają władzę odpuszczania grzechów „w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. Odpuszczenie grzechów jest pojednaniem z Bogiem i Kościołem, dlatego pełną władzę regulowania dyscypliną pokutną w lokalnym Kościele posiada biskup. Szafarz nie jest panem, ale sługą Bożego przebaczenia i pojednania. Jest narzędziem, ma pełnić rolę dobrego pasterza, który szuka i sprowadza zagubioną owcę do owczarni, ma być dobrym Samarytaninem i miłosiernym ojcem z przypowieści o synu marnotrawnym.

Szafarz, jak i każdy, kto usłyszał coś ze spowiedzi, ma obowiązek ścisłego zachowania tajemnicy spowiedzi.

Kodeks Prawa Kanonicznego [wybrane fragmenty]

Sprawowanie Sakramentu

Kan. 960 
Indywidualna i integralna spowiedź oraz rozgrzeszenie stanowią jedyny zwyczajny sposób, przez który wierny, świadomy grzechu ciężkiego, dostępuje pojednania z Bogiem i Kościołem. Jedynie niemożliwość fizyczna lub moralna zwalnia od takiej spowiedzi. W takim wypadku pojednanie może się dokonać również innymi sposobami.

Kan. 961
§1. Absolucja wielu równocześnie penitentów bez uprzedniej indywidualnej spowiedzi, w sposób ogólny, nie może być udzielona, chyba że:

• 1° zagraża niebezpieczeństwo śmierci i brak czasu na to, by kapłan lub kapłani wyspowiadali poszczególnych penitentów;

Kan. 962
§1. By wierny ważnie korzystał z sakramentalnej absolucji udzielonej wielu penitentom jednocześnie, wymaga się nie tylko odpowiedniej dyspozycji, lecz również postanowienia, że we właściwym czasie wyzna grzechy ciężkie, których teraz wyznać nie może.

Kan. 964
§1. Miejscem właściwym przyjmowania spowiedzi jest kościół lub kaplica.
§2.Co do konfesjonału, powinny być ustanowione normy przez Konferencję Episkopatu, z tym wszakże zastrzeżeniem, aby zawsze były w miejscu widocznym konfesjonały zaopatrzone w kratę między penitentem i spowiednikiem, aby wierni mogli z nich swobodnie korzystać, gdy tego pragną.
§3. Spowiedzi nie należy przyjmować poza konfesjonałem, z wyjątkiem uzasadnionej przyczyny.

Szafarz Sakramentu Pokuty

Kan. 965 
Szafarzem sakramentu pokuty jest tylko kapłan.

Kan. 976 
Każdy kapłan, chociaż nie ma upoważnienia do spowiadania, ważnie i godziwie rozgrzesza jakichkolwiek penitentów znajdujących się w niebezpieczeństwie śmierci z wszelkich cenzur i grzechów, nawet gdy jest obecny kapłan upoważniony.

Kan. 977 
Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu jest nieważne, poza niebezpieczeństwem śmierci.

Kan. 980 
Jeśli spowiednik nie ma wątpliwości co do dyspozycji penitenta, a ten prosi o rozgrzeszenie, nie należy go odmawiać ani odkładać.

Kan. 981 
Spowiednik powinien nałożyć zbawienne i odpowiednie zadośćuczynienie, stosownie do rodzaju i liczby grzechów, z uwzględnieniem jednak sytuacji penitenta. Penitent jest obowiązany osobiście wypełnić zadośćuczynienie.

Kan. 982 
Kto wyznaje w spowiedzi, że niewinnego spowiednika fałszywie oskarżył przed władzą kościelną o przestępstwo nakłaniania do grzechu przeciw szóstemu przykazaniu, nie powinien być rozgrzeszony, dopóki formalnie nie odwoła fałszywego doniesienia i nie wyrazi gotowości naprawienia szkód, jeżeli takie wynikły.

Kan. 983
§1. Tajemnica sakramentalna jest nienaruszalna; dlatego nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta.
§2. Obowiązek zachowania tajemnicy ma także tłumacz, jeśli występuje, jak również wszyscy inni, którzy w jakikolwiek sposób zdobyli ze spowiedzi wiadomości o grzechach.

Kan. 984
§1. Bezwzględnie zabrania się spowiednikowi korzystania z wiadomości uzyskanych w spowiedzi, powodujących uciążliwość dla penitenta, nawet przy wykluczeniu wszelkiego niebezpieczeństwa wyjawienia.
§2. Kto posiada władzę, nie może w żaden sposób korzystać w zewnętrznym zarządzaniu z wiadomości, jakie uzyskał o grzechach wyznanych w jakimkolwiek czasie w spowiedzi.

Kan. 986
§1. Każdy, komu na mocy urzędu została zlecona troska duszpasterska, jest obowiązany dbać o to, ażeby wierni jemu powierzeni mogli się wyspowiadać, jeśli w sposób uzasadniony o to proszą, a także by dać im sposobność przystępowania do indywidualnej spowiedzi, w ustalonych i dogodnych dla nich dniach i godzinach.
§2. W nagłej konieczności każdy spowiednik jest obowiązany spowiadać wiernych, a w niebezpieczeństwie śmierci każdy kapłan.

Penitent

Kan. 987 
Wierny, aby otrzymać zbawczy środek sakramentu pokuty, powinien być tak usposobiony, by odrzucając grzechy, które popełnił, i mając postanowienie poprawy nawracał się do Boga.

Kan. 988
§1. Wierny jest obowiązany wyznać co do liczby i rodzaju wszelkie grzechy ciężkie popełnione po chrzcie, a jeszcze przez władzę kluczy Kościoła bezpośrednio nie odpuszczone i nie wyznane w indywidualnej spowiedzi, które sobie przypomina po dokładnym rachunku sumienia.
§2. Zaleca się wiernym, by wyznawali także grzechy powszednie.

Kan. 989
Każdy wierny, po osiągnięciu wieku rozeznania, obowiązany jest przynajmniej raz w roku wyznać wiernie wszystkie swoje grzechy ciężkie.

Kan. 990 
Nikomu nie zabrania się spowiadać za pośrednictwem tłumacza, z wykluczeniem wszakże nadużyć i zgorszenia i z zachowaniem przepisu kan. 983, § 2.

Kan. 991 
Każdy wierny ma prawo wyznać swoje grzechy wybranemu przez siebie spowiednikowi, także innego obrządku, zatwierdzonemu zgodnie z prawem.

Odpusty

Kan. 992 
Odpust jest to darowanie wobec Boga kary doczesnej za grzechy odpuszczone już co do winy. Otrzymuje je wierny, odpowiednio przygotowany i po wypełnieniu pewnych określonych warunków, przez działanie Kościoła, który jako sługa odkupienia autorytatywnie rozporządza i dysponuje skarbcem zadośćuczynień Chrystusa i świętych.

Kan. 993 
Odpust jest cząstkowy albo zupełny, zależnie od tego, czy uwalnia od kary doczesnej należnej za grzechy w części lub całości.

Kan. 994 
Każdy wierny może zyskiwać odpusty czy to cząstkowe, czy zupełne albo dla siebie, albo ofiarowywać za zmarłych na sposób wstawiennictwa.

Kan. 995
§1. Oprócz najwyższej władzy kościelnej, tylko ci mogą udzielać odpustów, którym tę władzę przyznaje prawo albo udziela jej Biskup Rzymski.
§2. Żadna władza, poza Biskupem Rzymskim, nie może przekazywać innym władzy udzielania odpustów, chyba że zostało to jej wyraźnie przyznane przez Stolicę Apostolską.

Kan. 996
§1. Tylko ten jest zdolny do uzyskania odpustu, kto został ochrzczony, nie jest ekskomunikowany i znajduje się w stanie łaski, przynajmniej pod koniec wypełniania przepisanych czynności.
§ 2. Aby zaś podmiot zdolny do uzyskania odpustów rzeczywiście je uzyskał, powinien mieć przynajmniej intencję zyskania odpustu oraz wypełnić w określonym czasie i we właściwy sposób nakazane czynności, zgodnie z brzmieniem udzielenia.

Wprowadzenie teologiczne

Cierpienia i choroby człowieka to jeden z najtrudniejszych problemów zawsze niepokojących ludzkość. Odczuwają to także chrześcijanie, jednak światło wiary pomaga im przeniknąć głębiej tajemnicę cierpienia i samo cierpienie mężniej znosie. Nie tylko bowiem w oparciu o słowa Chrystusa rozumieją znaczenie i wartość choroby dla własnego zbawienia i dla zbawienia świata, lecz także wiedzą, że gdy zachorują, Chrystus, który za swego życia na ziemi często nawiedzał i uzdrawiał chorych, okaże im swoją miłość.

Chociaż choroba ma ścisły związek ze stanem człowieka grzesznego, zasadniczo nie można jej uważać za karę wymierzoną jednostkom za ich własne grzechy (por. J 9, 3). Sam Chrystus, który jest bez grzechu, wypełniając to, co jest napisane w proroctwie Izajasza, w swojej męce wziął na siebie wszelkie rany i uczestniczył we wszystkich ludzkich cierpieniach (por. Iz 53, 4-5). I dziś także Chrystus cierpi i jest krzyżowany w swoich członkach, których upodabnia do siebie. Dzieje się to wtedy kiedy znosimy różne cierpienia. Cierpienia te trzeba uważać za przemijające i niewielkie w porównaniu z bezmiarem wiecznej chwały, jaka przez nie ma się stać naszym udziałem (por. 2 Kor 4,17).

Sama Opatrzność Boża postanowiła, aby człowiek cierpliwie walczył z wszelkimi chorobami i troskliwie zabiegał o zdrowie, potrzebne do wypełnienia obowiązków w społeczności ludzkiej i w Kościele. Powinien jednak zawsze być gotów dopełnić to czego nie dostaje cierpieniom Chrystusa dla zbawienia świata, oczekując uwolnienia całego stworzenia w chwale synów Bożych (por. Kol 1, 24; Rz 8,19-21)

Ponadto chorzy spełniają w Kościele szczególne zadanie. Swoim świadectwem ostrzegają innych, by nie zapominali o sprawach istotnych czyli nadprzyrodzonych, oraz ukazują, że odkupienie ludzkiego śmiertelnego życia ma się dokonać przez tajemnicę śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.

Nie tylko chory ma walczyć z chorobą, także lekarze i wszyscy, którzy w jakikolwiek sposób zajmują się chorymi, powinni pamiętać, obowiązkiem ich jest uczynić i wypróbować wszystko, co według ich rozeznania może przynieść ulgę ciału i duszy chorego. Czyniąc to wypełniają polecenie Chrystusa, który nakazał odwiedzać chorych, powierzając tym samym opiece odwiedzających całego człowieka, aby go wspierali środkami naturalnymi i pokrzepiali na duchu.

Kodeks Prawa Kanonicznego o sakramencie chorych i wiatyku

Kan. 1000
§1.Namaszczenia powinny być dokładnie dokonane przy zastosowaniu słów, porządku oraz sposobu przepisanego w księgach liturgicznych. W wypadku wszakże konieczności wystarcza jedno namaszczenie na czole lub nawet na innej części ciała i wypowiedzenie całej formuły. 
§2.Namaszczeń powinien dokonywać szafarz własną ręką, chyba że poważna racja zaleca zastosowanie narzędzia.

Kan. 1001 
Duszpasterze i bliscy chorego powinni troszczyć się, by chorzy byli umacniani tym sakramentem w odpowiednim czasie.

Kan. 1004
§1.Namaszczenia chorych można udzielić wiernemu, który po osiągnięciu używania rozumu, znajdzie się w niebezpieczeństwie śmierci na skutek choroby lub starości.
§2.Sakrament ten wolno powtórzyć; jeśli chory po wyzdrowieniu znowu ciężko zachoruje lub jeśli w czasie trwania tej samej choroby niebezpieczeństwo stanie się poważniejsze.

Kan. 1005 
W wątpliwości, czy chory osiągnął używanie rozumu, czy poważnie choruje albo czy rzeczywiście już umarł, należy udzielić tego sakramentu.

Kan. 1006 
Sakramentu należy udzielać chorym, którzy – będąc przytomni na umyśle – przynajmniej pośrednio o niego prosili.

Kan. 1007 
Nie wolno udzielać namaszczenia chorych tym, którzy uparcie trwają w jawnym grzechu ciężkim.

Kan. 921
§1.Wierni znajdujący się z jakiejkolwiek przyczyny w niebezpieczeństwie śmierci, powinni być umocnieni Komunią świętą na sposób Wiatyku.
§2.Chociażby tego dnia przyjęli już Komunię świętą, to jednak bardzo się zaleca, aby – znalazłszy się w niebezpieczeństwie śmierci – otrzymali ponownie Komunię świętą.
§3.Gdy niebezpieczeństwo śmierci trwa dłużej, zaleca się, aby Komunia święta była udzielana wielokrotnie, w poszczególnych dniach.

Kan. 922 
Udzielenia Wiatyku chorym nie należy zbytnio odkładać. Duszpasterze powinni pilnie czuwać nad tym, by chorzy byli posilani wtedy, gdy są jeszcze w pełni świadomi.

Wprowadzenie teologiczne

Przez święcenia udzielany jest prezbiterom sakrament, w którym „dzięki namaszczeniu Ducha Świętego zostają naznaczeni szczególnym znamieniem i tak upodobniają się do Chrystusa Kapłana, aby mogli działać w zastępstwie Chrystusa Głowy” .Prezbiterzy uczestniczą w kapłaństwie i posłannictwie biskupa. Jako nieodzowni współpracownicy stanu biskupiego są powołani do posługiwania ludowi Bożemu i razem z biskupem tworzą jedno prezbiterium, oddane wypełnianiu różnych zadań.

Uczestnicząc zgodnie ze swoim stopniem posługi w posłannictwie Chrystusa, Jedynego pośrednika (por. 1 Tm 2,5), wszystkim głoszą słowo Boże. Swój święty urząd posługiwania wykonują szczególnie przez sprawowanie Eucharystii. Wobec wiernych pokutujących pełnią posługę pojednania, wobec chorych – posługę pokrzepienia, przedstawiają Bogu Ojcu potrzeby i błagania wiernych (por. Hbr 5,1-4). Stosownie do powierzonej im władzy wykonują urząd posługiwania Chrystusa Pasterza i Głowy; w bratniej miłości gromadzą Bożą rodzinę i przez Chrystusa, w Duchu Świętym, prowadzą ją do Ojca. Pośród owczarni oddają Mu cześć w Duchu i prawdzie (por. J 4,24). Poświęcają się głoszeniu słowa i zgłębianiu świętej nauki (por. 1 Tm 5,17), wierzą w to, co czytają i nad czym rozmyślają; nauczają tego, w co uwierzyli; naśladują to, czego nauczali.

Prezbiter zostaje ustanowiony dla całego Kościoła lokalnego. Dlatego na święcenia prezbiteratu powinni być zaproszeni duchowni i inni wierni, aby jak najliczniej uczestniczyli w liturgii.

Kodeks Prawa Kanonicznego 

Kan. 1008 
Na mocy ustanowienia Bożego, przez sakrament kapłaństwa niektórzy spośród wiernych, naznaczeni w nim niezatartym charakterem, są ustanawiani świętymi szafarzami; są oni mianowicie konsekrowani i przeznaczeni ażeby – każdy odpowiednio do swojego stopnia, wypełniając w osobie Chrystusa-Głowy zadania nauczania, uświęcania i kierowania – byli pasterzami Ludu Bożego.

Kan. 1009
§1. Święceniami są: biskupstwo, prezbiterat i diakonat.

§2. Są one udzielane przez nałożenie rąk i modlitwę konsekracyjną, przepisaną dla poszczególnych stopni w księgach liturgicznych.

Kan. 1010 
Święceń należy udzielać podczas Mszy świętej, w niedzielę lub święto nakazane, lecz z racji duszpasterskich można ich udzielać także w inne dni, nie wyłączając powszednich.

Kan. 1011
§1. Święceń należy udzielać z reguły w kościele katedralnym. Jednakże z racji duszpasterskich wolno ich udzielać w innym kościele lub kaplicy.
§2. Na święcenia powinni być zapraszani duchowni oraz inni wierni, ażeby jak najliczniej uczestniczyli w ich udzielaniu.

Kan. 1012 
Szafarzem święceń jest biskup konsekrowany.

Kan. 1013 
Żaden biskup nie może konsekrować na biskupa, jeśli wpierw nie upewni się o papieskim zleceniu.

Kan. 1014 
Jeśli Stolica Apostolska nie udzieliła dyspensy, biskup, główny konsekrator, musi do konsekracji biskupiej dobrać sobie przynajmniej dwóch biskupów konsekrujących. Jest zaś bardzo stosowne, ażeby razem z nimi konsekrowali elekta wszyscy obecni biskupi.

Kan. 1015
§1.Każdy kandydat do prezbiteratu i diakonatu powinien być wyświęcony przez własnego biskupa albo na podstawie dymisoriów udzielonych przez niego zgodnie z prawem.
§2.Własny biskup, jeśli nie zachodzi uzasadniona przeszkoda, powinien osobiście wyświęcać swoich podwładnych. Jednakże należącego do obrządku wschodniego nie może godziwie wyświęcić bez apostolskiego indultu.
§3.Kto może wystawić dymisorie do przyjęcia święceń, może również sam osobiście święceń udzielić, jeśli ma sakrę biskupią.

Kan. 1016 
Gdy idzie o święcenia diakonatu tych, którzy pragną być włączeni do kleru diecezjalnego, biskupem własnym jest biskup diecezji, w której kandydat ma stałe zamieszkanie, albo diecezji, której postanowił się poświęcić. Gdy idzie o święcenia prezbiteratu duchownych diecezjalnych, biskupem własnym jest biskup diecezji, do której kandydat został inkardynowany przez diakonat.

Kan. 1017 
Poza własnym terytorium biskup może udzielać święceń tylko za zezwoleniem biskupa diecezjalnego

Kan. 1018
§1.Dla kandydatów do kleru diecezjalnego dymisorie może wystawiać:

• 1° biskup własny, o którym w kan. 1016
• 2° administrator apostolski oraz – za zgodą kolegium konsultorów – administrator diecezji, prowikariusz i proprefekt apostolski, za zgodą rady, o której mowa w kan. 495, § 2.

§2.Administrator diecezji, prowikariusz i proprefekt apostolski nie powinni dawać dymisoriów osobom, którym odmówił święceń biskup diecezjalny, wikariusz lub prefekt apostolski.

Kan. 1019
§1.Wyższy przełożony kleryckiego instytutu zakonnego na prawie papieskim albo kleryckiego stowarzyszenia życia apostolskiego na prawie papieskim, ma prawo wystawiać dymisorie do diakonatu i prezbiteratu swoim podwładnym, którzy zgodnie z konstytucjami są wieczyście lub definitywnie złączeni z instytutem lub stowarzyszeniem.
§2.Święcenia wszystkich pozostałych alumnów jakiegokolwiek instytutu lub stowarzyszenia są regulowane prawem obowiązującym duchownych diecezjalnych. Odwołuje się jakikolwiek indult udzielony przełożonym.

Kan. 1020 
Nie należy udzielać dymisoriów, dopóki nie ma wszystkich świadectw i dokumentów, wymaganych przez prawo zgodnie z kan. 1050 i 1051.

Kan. 1021 
Dymisorie można przesłać każdemu biskupowi utrzymującemu łączność ze Stolicą Apostolską, z wyjątkiem biskupa innego obrządku niż kandydat do święceń, jeśli nie ma indultu apostolskiego.

Kan. 1022 
Biskup, otrzymawszy wymagane prawem dymisorie, nie powinien przystępować do święceń, dopóki się całkowicie nie upewni o ich autentyczności.

Kan. 1023 
Dymisorie mogą być przez udzielającego lub jego następcę czymś uwarunkowane lub odwołane. Raz jednak udzielone nie tracą ważności w wypadku wygaśnięcia władzy tego, kto je wystawił.

Kan. 1024 
Święcenia ważnie przyjmuje tylko mężczyzna ochrzczony.

Kan. 1025
§1.Do godziwego udzielenia święceń prezbiteratu lub diakonatu wymaga się, aby kandydat: po odbyciu zgodnie z prawem próby, posiadał – według oceny własnego biskupa lub kompetentnego przełożonego wyższego – wymagane przymioty; nie był związany żadną nieprawidłowością lub przeszkodą, a także wypełnił wymagania kan. 1033-1039. Ponadto niezbędne są dokumenty, o których w kan. 1050, jak również powinien być przeprowadzony egzamin, o jakim w kan. 1051.
§2.Wymaga się ponadto, ażeby według oceny tego uprawnionego przełożonego, kandydat do święceń był potrzebny dla posługi Kościoła.
§3.Biskup udzielający święceń własnemu podwładnemu, który jest przeznaczony dla innej diecezji, musi mieć pewność, że będzie on przyjęty do tej diecezji.

Nieprawidłowości oraz inne przeszkody

Kan. 1040 
Zabrania się przyjęcia święceń tym, którzy są związani jakąkolwiek przeszkodą, czy to stałą, która nazywa się nieprawidłowością, czy też zwykłą. Można podlegać jedynie tym przeszkodom, które są wymienione w niżej podanych kanonach.

Kan. 1041 
Do przyjęcia święceń nieprawidłowymi są:
1° kto podlega jakiejkolwiek formie amencji lub innej chorobie psychicznej, na skutek której – po zasięgnięciu opinii biegłych – jest uważany za niezdolnego do właściwego wykonywania posługi;
2° kto popełnił przestępstwo apostazji, herezji lub schizmy;
3° kto usiłował zawrzeć małżeństwo, nawet tylko cywilne, bądź sam związany węzłem małżeńskim albo święceniami lub wieczystym publicznym ślubem czystości, bądź też z kobietą związaną ważnym małżeństwem lub takim samym ślubem;
4° kto popełnił dobrowolne zabójstwo albo spowodował spędzenie płodu, gdy skutek nastąpił, oraz wszyscy pozytywnie współdziałający;
5° kto poważnie i z rozmysłem zranił siebie lub innego albo usiłował odebrać sobie życie;
6° kto wykonał akt święceń zarezerwowany mającym święcenia biskupie lub prezbiteratu, albo nie mając tych święceń, albo nie mogąc go wykonać na skutek zakazu wynikającego z jakiejś kary kanonicznej deklarowanej lub wymierzonej.

Kan. 1042 
Zwykłą przeszkodą, niepozwalającą przyjąć święceń, są związani:
1° mężczyzna żonaty, chyba że jest zgodnie z prawem przeznaczony do stałego diakonatu;
2° kto sprawuje urząd lub zarząd zakazany duchownym na mocy kan. 285 i 286, związany z obowiązkiem rozliczenia się, dopóki nie uwolnił się na skutek złożenia urzędu lub zarządu i związanych z nim rozliczeń;
3° neofita, dopóki według oceny ordynariusza nie został dostatecznie utwierdzony.

Kan. 1043 
Przed święceniami wierni mają obowiązek powiadomić ordynariusza lub proboszcza o znanych im przeszkodach do święceń.

Kan. 1044
§1. Do wykonywania przyjętych święceń są nieprawidłowymi:

• 1° kto, będąc związany nieprawidłowością do przyjęcia święceń, nieprawnie przyjął święcenia;
• 2° kto dopuścił się przestępstwa, o którym w kan. 1041, n. 2, jeśli jest ono publiczne;
  
• 3° kto popełnił jedno z przestępstw, o jakich w kan. 1041, nn. 3, 4, 5, 6.

§2. Podlega przeszkodzie nie pozwalającej wykonywać święceń:

• 1° kto, będąc związany przeszkodą do przyjęcia święceń, nieprawnie przyjął święcenia;
• 2° kto popadł w amencję lub inną chorobę psychiczną, o której w kan. 1041, n. 1, dopóki ordynariusz – po zasięgnięciu opinii biegłego – nie zezwolił na wykonywanie święcenia.

Kan. 1045 
Nieznajomość nieprawidłowości oraz przeszkód nie uwalnia od nich.

Kan. 1046 
Nieprawidłowości i przeszkody zwielokrotniają się z różnych ich przyczyn, nie zaś na skutek powtarzania tej samej przyczyny, chyba że chodzi o nieprawidłowość pochodzącą z dobrowolnego, zabójstwa lub skutecznego przerwania ciąży.

Kan. 1047
§1.Jedynie Stolica Apostolska może dyspensować od wszystkich nieprawidłowości, jeśli fakt, na którym się opierają, został wprowadzony na forum sądowe.
§2.Jej również jest zarezerwowane dyspensowanie od następujących nieprawidłowości i przeszkód do przyjęcia święceń:

• 1° od nieprawidłowości, wypływających z publicznych przestępstw, o których w kan. 1041, nn. 2 i 3;
• 2° od nieprawidłowości z przestępstwa, czy to publicznego, czy tajnego, o którym w kan. 1041, n. 4;
  
• 3° od przeszkody, o której w kan. 1042, n. 1.

§3.Stolicy Apostolskiej jest również zarezerwowane dyspensowanie od nieprawidłowości do wykonywania przyjętego święcenia, o których w kan. 1041, n. 3, tylko w wypadkach publicznych, oraz w tymże kanonie, n. 4, także w wypadkach tajnych.
§4.Od nieprawidłowości i przeszkód nie zarezerwowanych Stolicy Świętej może dyspensować ordynariusz.

Kan. 1048 
W naglących przypadkach tajnych, gdy nie można się udać do ordynariusza, albo gdy chodzi o nieprawidłowości, o których w kan. 1041, nn. 3 i 4, do Penitencjarii Apostolskiej, a zagraża niebezpieczeństwo poważnej szkody lub zniesławienia, związany nieprawidłowością nie pozwalającą wykonywać święceń, może je wykonywać. Pozostaje jednak obowiązek zwrócenia się jak najszybciej do ordynariusza lub Penitencjarii, za pośrednictwem spowiednika, bez podawanie nazwiska.

Kan. 1049
§1.W prośbie o dyspensę od nieprawidłowości i przeszkód należy wyszczególnić wszystkie nieprawidłowości i przeszkody. Jednak dyspensa ogólna jest ważna również w odniesieniu do pominiętych w dobrej wierze, z wyjątkiem nieprawidłowości, o których w kan. 1041, n. 4, oraz innych, wniesionych już na drogę sądową. Nie obejmuje natomiast pominiętych w złej wierze.
§2.W wypadku nieprawidłowości z dobrowolnego zabójstwa lub przerwania ciąży, do ważności dyspensy trzeba podać także liczbę przestępstw.
§3.Dyspensa ogólna od nieprawidłowości i przeszkód, udzielona do przyjęcia święceń, jest ważna w odniesieniu do wszystkich święceń.

Zapisanie i świadectwo święceń

Kan. 1053
§1.Po udzieleniu święceń, należy w specjalnej księdze, przechowywanej pilnie w kurii miejsca święceń, zapisać nazwiska poszczególnych wyświęconych, nazwisko szafarza, a także miejsce i datę udzielenia święceń. Ponadto należy starannie przechowywać wszystkie dokumenty, dotyczące poszczególnych święceń.
§2.Biskup udzielający święceń powinien każdemu wyświęconemu wydać autentyczne świadectwo otrzymanych święceń. Ci, którzy zostali wyświęceni przez obcego biskupa na podstawie dymisorii, powinni wspomniane świadectwo przedstawić własnemu ordynariuszowi w celu zapisania święceń w specjalnej księdze przechowywanej w archiwum.

Kan. 1054 
Ordynariusz miejsca, gdy idzie o duchownych diecezjalnych, albo kompetentny przełożony wyższy, gdy chodzi o jego podwładnych, powinni o każdym udzielonym święceniu powiadamiać proboszcza miejsca chrztu, który jest obowiązany dokonać adnotacji w swojej księdze ochrzczonych, zgodnie z kan. 535, § 2.

Wprowadzenie teologiczne

Małżeństwo, już jako dzieło natury stworzonej przez Boga, od początku swojego istnienia, zgodnie z zamysłem Stwórcy służy zbawieniu człowieka, w pełni jednak plany Boże urzeczywistniają się dopiero w małżeństwie podniesionym przez Chrystusa Pana do godności sakramentu.

Wszystkie więc uprawnienia, relacje i związki międzyosobowe uzyskują nowy wymiar, tworzą „rzeczywistość nową” będącą kontynuacją dzieła natury. Dlatego też dla człowieka ochrzczonego każde ważnie zawarte małżeństwo jest równocześnie małżeństwem sakramentalnym i żaden ochrzczony nie może zawrzeć ważnego małżeństwa, które nie byłoby równocześnie sakramentem. Sakramentalne małżeństwo i rodzina są w Kościele najmniejszą wspólnotą zbawczą, wypełniającą konkretne zadania we wspólnocie całego Ludu Bożego i słusznie nazywają się „domowym Kościołem” (por. KK nr 11). Ten Kościół osiąga swoją pełnię, zgodnie z planem Bożym, we wspólnocie eucharystycznej, która stanowi szczyt więzi między wiernymi i Chrystusem.

Małżeństwo i rodzina, ujawniając sobą naturę Kościoła, stają się znakiem obecności Chrystusa w świecie. Sobór Watykański II mówi: „Rodzina chrześcijańska, ponieważ powstaje z małżeństwa będącego obrazem i uczestnikiem w miłosnym przymierzu Chrystusa i Kościoła, przez miłość małżonków, ofiarną płodność, jedność i wierność, jak i przez miłosną współpracę wszystkich członków ujawniać będzie wszystkim żywą obecność Zbawiciela w świecie oraz prawdziwą naturę Kościoła” (KDK nr 48).

Kodeks Prawa Kanonicznego [wybrane fragmenty].

Kan. 1055
§1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu.